Ostap Wysznia

Ostap Wysznia

Остап Вишня

Imię i nazwisko	Pawło Hubenko
Data i miejsce urodzenia	13 listopada 1889 Czeczwa, gubernia połtawska, Imperium Rosyjskie
Data i miejsce śmierci	28 września 1956 Kijów, USRR, ZSRR
Narodowość	ukraińska
Język	ukraiński
Dziedzina sztuki	prozaik, satyryk

Ostap Wysznia (ukr. Остап Вишня, właśc. Pawło Hubenko, ur. 1 listopada^?/13 listopada 1889 w chutorze Czeczwa (ujezd zinkowski, gubernia połtawska), zm. 28 września 1956 w Kijowie) – ukraiński pisarz, satyryk, humorysta. Jeden z przedstawicieli rozstrzelanego odrodzenia.

Życiorys

Urodzony w biednej, wielodzietnej rodzinie na Połtawszczyźnie. Ukończył szkołę dla felczerów, pracował w swoim zawodzie najpierw w wojsku, następnie dla Południowo-Zachodnich Kolei Żelaznych. Nie poświęcił się jednak karierze medycznej – eksternistycznie zdał egzaminy na Uniwersytet Kijowski i rozpoczął pracę jako dziennikarz i literat. Później z przyczyn politycznych był wielokrotnie aresztowany i wiele lat życia spędził w więzieniach i łagrach (w latach 1919–1921, 1933-1934 i 1934-1943 na zesłaniu w peczerskim łagrze).

W 1919 r. w kamienieckiej gazecie „Narodna wola” („Народна воля”) ukazał się jego pierwszy artykuł pod nazwą Demokratyczne reformy Denikina (Демократичні реформи Денікіна) podpisany jako P. Hruńskyj (od nazwy miasteczka Hruń(inne języki), w pobliżu którego się urodził). Od 1921 r. rozpoczął pracę w redakcji gazety „Wisti WUCWK” („Вiсті ВУЦВК”). W tym samym czasie zaczyna używać pseudonimu, pod którym przeszedł do historii ukraińskiej literatury – po raz pierwszy podpisał się jako Wysznia na łamach „Selanśkiej prawdy” („Селянськa правдa”) pod felietonem Czudaka, jij-bohu! (Чудака, їй-богу!). Brał udział w działaniach literackich ugrupowań Płuh (Плуг) i Hart (Гарт), był współredaktorem czasopisma „Червоний перець” (1922) i aktywnym działaczem Związku Pisarzy Ukrainy.

W 1933 r. został ponownie aresztowany przez OGPU i skazany za „działalność przeciwko partii komunistycznej” na 10 lat łagru. Do pracy literackiej mógł powrócić dopiero w 1944 r. i przez następne dwa lata zmuszony był pisać satyryczne felietony i humoreski atakujące „wrogów narodu”, „element burżuazyjny” i ośmieszające działaczy UPA – zbiór Samostijna dirka (Самостійна дірка). Był członkiem redakcji czasopisma „Pereć” („Перець”)

Literacki dorobek Wyszni to przede wszystkim humoreski. Autor posługiwał się w nich narracją naśladującą wypowiedzi ustne. Jego usmiszky to połączenie żartobliwego obrazka rodzajowego z elementami felietonu. Odbierano je jako anegdoty i zaistniały jako gatunkowy znak rozpoznawczy autora. Komizm Wyszni to nie tylko humor sytuacyjny czy gra masek, ale głównie komizm słowa, gry półsłówek, aforyzmów, przemilczeń i ironii. W krótkich humoreskach Wysznia poruszał istotne problemy społeczne i narodowe: fałszywe pojęcie jedności narodowej, brak instynktu obywatelskiego i wady poszczególnych grup społecznych.

Na język polski przetłumaczono Myśliwskie ramotki wydane w 1960 r. (tłum. L. Susida), z ilustracjami M. Pokory (Biblioteka Stańczyka, wyd. Iskry).

Młodszy brat Wasyla Czeczwianskiego(inne języki), również pisarza-humorysty, zamordowanego przez NKWD w 1937.

Wybrane utwory

• Repiaszky (1924)
• Literaturni usmiszki (1924)
• Samostijna dirka (1946)
• Łycem do sela (1956)
• Myśliwski usmiszyky
• Krymski usmiszki
• Dyłda
• Dumy moji dumy
• Zenitka
• Leningrad i leningradci
• Moja awtobiohrafija
• Otak i pyszu
• Perszyj dyktat
• W nicz pid nowyj rik
• Fazany
• Cep na Mussolini
• Czuchrajinci
• Waldsznepy

Bibliografia, literatura

• Вишня Остап w: Енциклопедія історії України: Т. 1. Редкол.: В. А. Смолій (голова) та ін. НАН України. Інститут історії України. – Київ 2003, Wyd. «Наукова думка». ISBN 966-00-0632-2.