Mats Edén

Mats Edén
Ilustracja
Mats Edén (2015)
Data i miejsce urodzenia

30 października 1957
Södertälje

Instrumenty

skrzypce, nyckelharpa, akordeon, melodeon

Gatunki

folk, muzyka poważna

Wydawnictwo

Amigo, ECM

Zespoły
Groupa
Strona internetowa

Mats Edén (ur. 30 października 1957 w Södertälje[1]) – szwedzki muzyk, kompozytor i nauczyciel muzyki.

Życiorys

Artysta wychowywał się początkowo w Filipstad, w Värmland, od 1966 zamieszkał w Karlstad[2]. Zainteresowanie skrzypcami zawdzięcza swojemu ojczymowi Svenowi, który również grał na tym instrumencie. Edén zaczął pobierać lekcje gry na skrzypcach w 1968, w miejscowej szkole muzycznej. Uczył się tam do 1976 pod okiem Sigvarda Stenberga, wychowanka Konserwatorium Moskiewskiego[2].

W latach 70. Mats Edén zainteresował się muzyką ludową Skandynawii. Jego ojczym był członkiem miejscowego stowarzyszenia artystów grających muzykę ludową, dzięki czemu Edén mógł poznać skrzypków wielu pokoleń[2]. W 1971 roku muzyk bierze udział w obozie letnim dla młodych skrzypków, gdzie poznał członków swojego późniejszego zespołu Groupa, jak również innych wykonawców muzyki ludowej[2]. W latach 1976–1980 studiował muzykologię i etnologię na Uniwersytecie w Göteborgu[1]. W 1978 został wydany pierwszy ważniejszy album z udziałem Edéna – Lika Många Fötter I Taket Som På Golvet. Płyta zawierała w większości tradycyjne kompozycje ludowe: polki czy hallingi, ale także utwory zmierzające w stronę folku.

W 1979 Edén został mianowany riksspelmanem[3] – narodowym muzykiem ludowym, co stanowi zaszczytne honorowe wyróżnienie dla nielicznych muzyków Szwecji. Otrzymał srebrną odznakę – zornmärket[4]. W konkursie o ten tytuł zagrał na akordeonie diatonicznym melodie Oskara Anderssona, co było na swój sposób przełomowe, gdyż w owym czasie akordeon nie był uznawany za godny uwagi szwedzki instrument ludowy[2]. W 1980 założono istniejącą do dzisiaj Groupa[5], do której w pierwszym składzie należeli Mats Edén, Thomas Fabiansson, Leif Stinnerbom, Inger Stinnerbom i Bill McChesney. W latach 1983–1987 artysta studiował kompozycję na Norweskiej Akademii Muzycznej w Oslo. W 2009 został wybrany do Szwedzkiej Królewskiej Akademii Muzycznej, a w latach 2011–2012 pracował jako profesor wizytujący w Królewskiej Szkole Muzycznej w Sztokholmie. Od 2012 pracuje jako adiunkt w Wyższej Szkole Muzycznej w Malmö, podlegającej pod Uniwersytet w Lund[4]. W 2015 artysta otrzymał pierwszą nagrodę w dziedzinie muzyki folkowej od Szwedzkiej Królewskiej Akademii Muzycznej w wysokości 100 000 koron[6]. W tymże roku został także laureatem wyróżnienia kulturalnego gminy Eslöv, do której należy Harlösa, gdzie muzyk mieszka od lat 90.[7]

Poza działalnością w obrębie Groupy, artysta nagrywa własne albumy solowe, bierze udział w licznych projektach muzyki folk, tworzy muzykę klasyczną, głównie na skrzypce i fortepian. Zajmuje się również prowadzeniem kursów i warsztatów muzycznych, zostaje także zapraszany na wyższe uczelnie muzyczne w charakterze nauczyciela i wykładowcy[8].

Instrumentarium

Instrumenty używane przez Matsa Edéna to głównie: skrzypce, nyckelharpa, hardingfele[9], bordunfiol[10], altówka, viola d'amore, akordeon i melodeon[11]. Instrumenty smyczkowe wykorzystywane do nagrań to m.in. skrzypce i viola d’amore autorstwa Andersa Norudde, skrzypce stworzone przez Jean Pierre’a Champevala, skrzypce z 1730 J. Christy, a także hardingfele zbudowane przez Sigvalda Rörliena[9]. Kolekcja instrumentów artysty obejmuje unikalne egzemplarze, wykonywane na zamówienie, jak np. viola d’amore autorstwa Pera Hardestama z pięcioma bazowymi strunami oraz pięcioma strunami sympatetycznymi, podobnie jak w przypadku esraja. Instrument Hardestama uległ zniszczeniu, obecnie Mats Edén gra na zbliżonej konstrukcyjnie violi zbudowanej przez Andersa Norudde[8]. Melodeony należące do artysty to modele jedno- i dwurzędowe firm Dise, L’Imagineïre, Walter, Castagnari, Soprani, a także jednorzędowy magdeburgerspel marki Saltarello[8].

Dyskografia

Albumy solowe

  • Struling (1993, Amigo AMCD728)
  • Läckerbiten (1998, Amigo AMCD733)
  • Milvus (1999, ECM 1660)
  • Avtryck (2001)
  • Pastern (2013, Gammalthea 229608)
  • Apple blossom (2014, C-Y Contemporary)

Albumy z udziałem Matsa Edéna: projekty i płyty sesyjne

  • Folkmusik I Sverige: Unga Spelmän Från Värmland (1977, Caprice Records – CAP 1122)
  • Mats Edén, Inger Hallström, Leif Olsson – Lika Många Fötter I Taket Som På Golvet (1978, Oktober OSLP 522)
  • Music in Sweden 5 – Young Folk Musicians (1979, Caprice Records – CAP 1141)
  • Höppesving – Lekar och visor från Mangskogen (1980, Amigo)
  • Värmländska Folkmusikstilar (1990, Cinnober CINLP-5)
  • Folksamling (1991, Amigo)
  • Scents – Poppy (1993, Snap Records SNAPC 11)
  • Scents – Dandelion (1993, Snap Records SNAPC 16)
  • Lena Willemark, Ale Möller – Nordan (1994, ECM 1536)
  • Lena Willemark, Ale Möller – Agram (1996, ECM 1610)
  • Niss Kerstin – Träd (1998, Amigo 739)
  • Folk acts Sweden (1998, Folknet Sweden)
  • Ellika Frisell, Sven Ahlbäck, Mats Edén – Tokpolska (1999, Giga GCD-36)
  • Folk (1999, Amigo)
  • Svensk folkmusik (2002, Hawk)
  • Folk Music Sweden (2003, Amigo – AMCD 753)
  • File under folk music Sweden (2003, Amigo)
  • Mats Edén, Tina Quartey – Vägen In (2004, Amigo AMCD 755)
  • Eva Åström Rune, Mattias Pérez – Allt Vad Jorden Bär – Kärlekssånger Från Enviken (2006, Enviken Grammofon – EGRAM3)
  • Jonas Simonson – Crane dance (2007, Nordic Tradition)
  • Tjo va' det viftar! (2008, Kulturföreningen Gÿssla – GY-0002)
  • Mats Edén, Daniel Sandén-Warg, Leif Stinnerbom, Magnus Stinnerbom – Anno 2010 (2010, Giga)
  • Claes Ottelid – Alonso's tune (2012, Euterpe Musica)
  • Marja Mattlar – Kuu (2012, Isis Records – ISD-121)
  • Näcklåtar (2012, Gammalthea)
  • Martin Bagge & Trio Isagel – Vägen ut (2014, Footprint Records)
  • Terje Isungset – Meditations (2015, All Ice Records 1407)
  • Crane Dance Trio – Flyger igen (2015, Dimma)
  • Gubbaduon – Quintonius (2015, Gammalthea)

Albumy Groupy

  • Av bara farten (1983, Amigo AMCD729)
  • Vildhonung (1985, Amigo AMCD729)
  • Utan Sans (1989, Amigo AMCD721)
  • Månskratt (1990, Amigo AMCD725)
  • Imeland (1995, Amigo AMCD730)
  • Lavalek (1998, Xsource XOUCD125)
  • Fjalar (2002, Xsource XOUCD134)
  • Frost (2008, Footprint FRCD040)
  • Silent folk (2014, Footprint FRCD074)

Przypisy

  1. ↑ a b Höstdimma. Porträttkonsert: Mats Edén (program). [dostęp 2016-01-04]. (szw.).
  2. ↑ a b c d e Eelco Schilder. Mats Edén & Groupa. Part 1: The Early (Pre-Groupa) Days. „Folkworld”. 38, 2008-03. 
  3. ↑ Simon Broughton, Mark Ellingham, Richard Trillo: World Music: Africa, Europe and the Middle East. T. 1: Africa, Europe and the Middle East. London: Rough Guides, 2000, s. 301. ISBN 1-85828-635-2. (ang.).
  4. ↑ a b Mats Edén. Universitetslektor i folkmusik. Uniwersytet w Lund. [dostęp 2016-01-04]. (szw.).
  5. ↑ Jan Ling: A History of European Folk Music. Cz. Folk music ensembles. Rochester: University of ROchester Press, cop. 1997, s. 177. ISBN 1-878822-77-2. (ang.).
  6. ↑ Jonas Gillberg: Mats Edén får det första Folkmusikpriset. Sydsvenskan, 2015-11-09. [dostęp 2015-12-28]. (szw.).
  7. ↑ Lisa Winqvist: Speleman kulturprisad. Skånska Dagerbladet, 2016-01-07. [dostęp 2015-12-28]. (szw.).
  8. ↑ a b c Mats Edén. Strona oficjalna. [dostęp 2016-01-03]. (ang.).
  9. ↑ a b Notes on the songs to Pastern. [dostęp 2016-01-04]. (ang.).
  10. ↑ Allen Barnes: Mats Edén: Rooted in Tradition, Growing New Possibilities. Fiddler Magazine, 2010-05-14. [dostęp 2016-01-05]. (ang.).
  11. ↑ Mats Edén talks about the music of fiddler Oskar Andersson and how he came to play the melodeon. [dostęp 2015-12-29]. (ang.).