Czesław Martyniak

Czesław Martyniak

portret pędzla Zbigniewa Kotyłły
Data i miejsce urodzenia	24 maja 1906 Lublin
Data i miejsce śmierci	23 grudnia 1939 Lublin
doktor habilitowany nauk prawnych
Alma Mater	Uniwersytet Lwowski
Doktorat	1931 1933
Habilitacja	1939 Uniwersytet Jagielloński
Uczelnia	Uniwersytet Lwowski Katolicki Uniwersytet Lubelski
Multimedia w Wikimedia Commons

Czesław Martyniak (ur. 24 maja 1906 w Lublinie, zm. 23 grudnia 1939 tamże) – polski filozof i prawnik, profesor Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, działacz akademicki, sportowiec, rozstrzelany w czasie Sonderaktion Lublin.

Życiorys

Syn Stanisława Martyniaka i Leokadii z Wasilewskich. Należał do szkolnej drużyny harcerskiej. Maturę zdał w 1924^[1] w Gimnazjum im. Jana Zamoyskiego w Lublinie. W tym samym roku zapisał się na Wydział Prawa i Nauk Społeczno-Ekonomicznych na Uniwersytecie Lubelskim. W okresie studenckim brał czynny udział w życiu akademickim, angażując się w ruch katolicko-społeczny, reprezentowany wówczas przez Stowarzyszenie Katolickiej Młodzieży Akademickiej „Odrodzenie”^[2], gdzie w roku akademickim 1925/26 ( m.in. z późniejszym Prymasem Polski Stefanem Wyszyńskim - kierownikiem sekcji narodowej oraz Heleną Janczewską - kierowniczką sekcji zagadnień kobiecych) był kierownikiem sekcji filozoficzno-religijnej^[3]. Studia prawnicze ukończył w 1928 na Wydziale Prawa i Nauk Ekonomiczno–Społecznych KUL, tytuł magistra prawa uzyskał natomiast na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie (w tym czasie KUL nie miał jeszcze pełnych uprawnień do nadawania tytułów i stopni naukowych). W tym okresie interesował się filozofią i za zgodą Senatu Uczelni studiował jednocześnie (obok prawa) tę dyscyplinę. Zaliczył 3 lata studiów filozoficznych, które - dzięki stypendium - kontynuował w Institut Catholique, gdzie w 1929 uzyskał tytuł licencić en pholosophia, a w 1931 na podstawie rozprawy „Le Fondement objectif du droit d'apres Saint Thomas d'Aquin” i złożonych summa cum laude egzaminów - stopień doktora z filozofii^[4]. W czasie pobytu we Francji opublikował w ,,Revue de Philosophie” (1930) rozprawę „La Definition Thomiste de la roi." Odbył także studia uzupełniające (specjalistyczne) na Uniwersytecie Sorbona w Paryżu. Po powrocie do kraju uzupełnił egzaminy w zakresie nauk ekonomicznych i uzyskał tytuł magistra ekonomii na KUL. Jesienią 1930 r. został powołany na stanowisko starszego asystenta przy Katedrze Teorii i Filozofii Prawa na Wydz. Prawa i Nauk Ekonomiczno-Społecznych KUL, a ówczesny rektor ks. prof. Antoni Szymański, kierownik Katedry Socjologii, powierzył mu jednocześnie prowadzenie wykładów z socjologii. W 1933 obronił doktorat z prawa na Uniwersytecie Jana Kazimierza i objął stanowisko zastępcy profesora na Wydziale Prawa i Nauk Społeczno-Ekonomicznych oraz na Wydziale Nauk Humanistycznych KUL.

Czesław Martyniak krytykował czystą teorię prawa Hansa Kelsena oraz koncepcję normy podstawowej (Grundnorm). Wychodził z założeń personalizmu i neotomizmu. Stał na gruncie nauki katolickiej, wierzył w istnienie Boga, a osoba ludzka jako istota rozumna i wolna miała mieć, jego zdaniem, dwa cele istnienia: ziemski, czyli osiągnięcie doskonałości doczesnej i wieczny – połączenie się z Bogiem. Prawo w takim razie miało afirmować człowieka jako istotę rozumną i wolną. Prawo wieczne (lex aeterna) objawionego Boga miało być zaś źródłem prawa naturalnego i prawa pozytywnego^[5]. Problematyce tej poświęcił wiele artykułów i rozpraw. Krytycznej analizie poddał pozytywizm prawniczy w obszernej pracy ,,Moc obowiązująca prawa a teoria Kelsena" (1938)^[6]. Na podstawie tej pracy 24 V 1939 r. na Uniwersytecie Jagiellońskim odbyło się jego kolokwium habilitacyjne. Na mocy uchwały Rady Wydziału Prawa UJ, przyjętej przez Senat UJ 28 maja 1939 i zatwierdzonej przez MWRiOP 31 lipca 1939, uzyskał stanowisko docenta z zakresu teorii i filozofii prawa”. W 1939 w Księdze pamiątkowej ku czci bpa Leona Fulmana ukazała się jego rozprawa Problem filozofii prawa. Była to zapowiedź większej pracy, która miała być poświęcona prawu naturalnemu, a ukazała się dopiero w 1949 w oprac. J. Kalinowskiego.

W jego życiu bardzo ważna była aktywność sportowa. Uprawiał wiele dyscyplin. Był pierwszym prezesem Akademickiego Związku Sportowego KUL, a także wielokrotnie reprezentował barwy AZS w rozgrywkach międzyuczelnianych. Powołany został przez władze Uczelni na kuratora AZS, a funkcję tę sprawował do wybuchu wojny. W latach 30. XX w. zaliczany był do najlepszych tenisistów okręgu lubelskiego. Największe sukcesy odnosił w grze deblowej, grając ze swym bratem stryjecznym Zygmuntem Martyniakiem. Obecnie na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim organizowane są rozgrywki tenisowe imienia prof. Czesława Martyniaka - MARTYNIAK CUP^[7].

We wrześniu 1939 na polecenie władz miasta, podobnie jak inni mężczyźni zdolni do noszenia broni, opuścił Lublin (zostawiając w nim rodzinę). Wrócił 17 września do miasta zajętego już przez Niemców. W związku ze zbliżającym się terminem rozpoczęcia roku akademickiego ks. rektor Antoni Szymański zwołał naradę profesorów w sprawie wznowienia działalności KUL. Część profesorów zdecydowała się zostać i podjąć wykłady. Czesław Martyniak wierny idei Uniwersytetu „Deo et Patriae”, był wśród nich. 10 listopada 1939 miał ostatni wykład a 11 listopada nastąpiło aresztowanie wszystkich pozostałych na Uczelni profesorów, jako tzw. zakładników w związku ze świętem Niepodległości. Został rozstrzelany 23 grudnia 1939 na starym cmentarzu żydowskim przy ulicy Siennej w Lublinie, wraz z dziewięcioma innymi przedstawicielami lubelskiej inteligencji i dwoma młodocianymi przestępcami kryminalnymi (dla zachowania pozorów) w ramach akcji Sonderaktion Lublin, wymierzonej w elitę społeczną i intelektualną Lublina. Zostawił żonę Alinę z Borkowskich (poślubioną w 1934) i dwie córki: Birutę (Skrętowiczową) i Bożenę (Charzyńską).

Bibliografia jego publikacji obejmuje 24 pozycje (w tym 4 monografie)^[8]. Drukiem (również pośmiertnie) ukazały się m.in.:

• Moc obowiązująca prawa a teoria Kelsena, TN KUL, Lublin 1938.
• Obiektywna podstawa prawa według św. Tomasza z Akwinu, TN KUL, Lublin 1949.
• Problem filozofii prawa: filozofia prawa, jej przedmiot, metoda i podział, TN KUL, Lublin 1949.

W XXI w. wydano zbiór jego prac pod redakcją Rafała Charzyńskiego i Moniki Wójcik, a Bogdan Szlachta w 2001 opracował zbiór Obiektywna podstawa prawa. Wybór pism Czesława Martyniaka, Antoniego Szymańskiego i Ignacego Czumy.

Koledzy ze studiów wspominali go, że "był szczupłym brunetem średniego wzrostu, miał duże oczy i wyraziste rysy twarzy. Bardzo dobrze zapowiadał się jako uczony. Miał przyjemny głos i atrakcyjnie wykładał”^[9].

Przypisy

Bibliografia

• Łuszczyńska M., Filozofia prawa Czesława Martyniaka, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2008.

Linki zewnętrzne

• Dzieła Czesława Martyniaka w bibliotece Polona