Bronisław Hieronim Gładysz

Bronisław Hieronim Gładysz
Ilustracja
Kraj działania

Polska

Data i miejsce urodzenia

3 września 1892
Sieraków

Data i miejsce śmierci

19 czerwca 1943
Mauthausen-Gusen (KL)

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolicki

Inkardynacja

archidiecezja gnieźnieńska i poznańska

Prezbiterat

13 luty 1916

Odznaczenia
Medal Niepodległości
Multimedia w Wikimedia Commons
Zbiorowa tablica w Sierakowie

Bronisław Hieronim Gładysz (ur. 3 września 1892 w Sierakowie, zm. 19 czerwca 1943 w Mauthausen-Gusen (KL) – ksiądz katolicki, badacz łaciny średniowiecznej, docent Uniwersytetu Poznańskiego, powstaniec wielkopolski[1], członek polskiego ruchu oporu w czasie II wojny światowej.

Życiorys

Bronisław Hieronim Gładysz urodził się 3 września 1892 roku w Sierakowie nad Wartą, w rodzinie Adama, piekarza, oraz Teodozji z Sokołowskich[2]. Uczył się w gimnazjum klasycznym w Gnieźnie. W tym okresie działał także aktywnie w Towarzystwie Tomasza Zana[1]. Egzamin maturalny zdał w 1911 roku, po czym wstąpił do seminarium duchownego. Studiował w Poznaniu i Gnieźnie. 13 lutego 1916 roku został wyświęcony na prezbitera w archikatedrze gnieźnieńskiej[3].

W okresie od 1 kwietnia 1916 do 30 czerwca 1918 r. był wikariuszem w parafii św. Marcina w Poznaniu, a od 1 lipca 1918 do 30 września 1920 r. w parafii św. Marcina Biskupa w Szkaradowie. W 1918 r. pełnił tę funkcję także w kościele Najświętszej Maryi Panny Niepokalanie Poczętej na Głównej - filii parafii św. Jana Jerozolimskiego za Murami w Poznaniu. Jednocześnie od 1916 r. był kapelanem wojskowym oraz szpitalnym[3][4]. W latach 1916-1918 był kapelanem niemieckiego 7 Pułku Zapasowego Piechoty. W listopadzie 1918 r. został przewodniczącym Rady Chłopskiej i Żołnierskiej w Szkardowie. Tam też współzorganizował ochotniczy oddział powstańców wielkopolskich. W latach 1919-1920 był kapelanem 10 Pułku Strzelców Wielkopolskich (68 Pułku Piechoty)[1]. Uczestniczył w powstańczych walkach o Szubin w 1919 r. oraz w bitwie warszawskiej[3]. W 1920 r. był prefektem żeńskiego gimnazjum w Ostrowie Wielkopolskim i wikariuszem w tym mieście oraz w Chojnicy i parafii Najświętszej Maryi Panny Wniebowziętej w Kopanicy[3][4]. 5 maja 1922 roku został administratorem parafii św. Antoniego Padewskiego w podpoznańskiej Starołęce (Małej) (od 1925 r. w granicach miasta Poznania), której ostatecznie 10 lipca 1933 r. został proboszczem[4].

W 1922 roku podjął dodatkowe studia filologiczne oraz muzykologiczne na Uniwersytecie Poznańskim, na którym później także uzyskał dalsze stopnie naukowe[2]. Doktoryzował się w 8 lutego 1926 roku na podstawie rozprawy dotyczącej twórczości Macieja Sarbiewskiego, po czym w 1932 roku otrzymał habilitację. Został w ten sposób pierwszym w Polsce docentem i wykładowcą średniowiecznej literatury łacińskiej. W 1928 roku został sekretarzem Komisji Teologicznej Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk[2][5]. Był członkiem komitetu pierwszego zjazdu powstańców wielkopolskich o nazwie Zlot Obrońców Wielkopolski, Pomorza i Śląska, który odbył się 30 lipca 1937 r. w Poznaniu[6].

W trakcie niemieckiej okupacji współpracował w konspiracji ze Stronnictwem Narodowym oraz Narodową Organizacją Bojową[3][7]. W wyniku zdekonspirowania starołęckiej grupy został aresztowany przez Gestapo 18 lipca 1941 roku. Podczas sesji wyjazdowej w Zwickau niemieckiego sądu w Poznaniu został skazany 14 maja 1942 roku na 5 lat więzienia za przygotowywania zbrojnego powstania przeciw Rzeszy[8]. Więziono go w poznańskim Forcie VII, Wronkach, Zwickau, Rawiczu. Ostatecznie trafił do obozu koncentracyjnego Mauthausen-Gusen, gdzie zginął 19 czerwca 1943 roku[2].

Ks. Bronisław Gładysz został uczczony na Pomniku Polskiego Państwa Podziemnego w Poznaniu. Jego imieniem nazwano także jedną z ulic Legnicy[9].

Twórczość

Tworzył w językach polskim, łacińskim, francuskim i niemieckim. Swoje rozprawy i recenzje dotyczące łacińskiej hymnografii średniowiecznej, hagiografii, rymotwórstwa, dramatu średniowiecznego publikował w Polsce i za granicą. Łącznie ukazało się ich ok. 50[2].

Wybrane publikacje pionierskich prac:

  • X. Sarbiewski a reforma hymnów brewiarzowych Urbana VIII (1927)[10]
  • Officum in Gratiaum Actione pro Victoria Chocimensi (1928)[11]
  • Dogmatyczne teksty w poetyckich utworach Seduliusa. Studjum z historji dogmatów V wieku (1930)[12]
  • O łacińskich hymnach kościelnych z polskich źródeł średniowiecznych (1930)[2]
  • De extremis quibus Seduliana carmina ornantur verborum syllabis inter se consonantibus (1931)[13]
  • Hymny brewjarza rzymskiego oraz patronału polskiego. Przekład i objaśnienia (1933)[14]
  • O łacińskich oficjach rymowanych z polskich źródeł średniowiecznych (1933)[2]
  • Łacińskie sekwencje mszalne z polskich źródeł średniowiecznych (1937)[15]

Odznaczenia

Przypisy

  1. ↑ a b c Polak ↓.
  2. ↑ a b c d e f g Gąsiorowski i Topolski (red.) 1981 ↓, s. 207.
  3. ↑ a b c d e „Biała Księga”: Martyrologium duchowieństwa - Polska: XX w. (lata 1914-1989) ↓.
  4. ↑ a b c Piętka ↓.
  5. ↑ Pihan-Kijasowa 2008 ↓.
  6. ↑ Pierwszy zjazd uczestników powstania Wielkopolskiego. Powstańcy Wielkopolski, Pomorza i Śląska na Kongresie, „Czas”, Jan Moszyński, 89 (nr 177), Polona, Warszawa, 1 lipca 1937, s. 4, OCLC 9597318 [dostęp 2022-03-31] .
  7. ↑ KazimierzK. Śmigiel KazimierzK., Duchowieństwo polskie w tzw. Okręgu Warty 1939-1945, [w:] MarcinM. Libicki, RyszardR. Wryk (red.), Zbrodnie niemieckie w Wielkopolsce w latach 1939-1945, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2004, s. 144, ISBN 83-7177-386-2, LCCN 2004460872, OCLC 830614281 .
  8. ↑ Chalasz ↓.
  9. ↑ Łożyński i Taczanowski 2014 ↓, s. 90.
  10. ↑ BronisławB. Gładysz BronisławB., X. Maciej Kazimierz Sarbiewski a reforma hymnów brewjarzowych za czasów papieża Urbana VIII, Poznań: Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, 1927, OCLC 69474499 [dostęp 2022-03-31] .
  11. ↑ Łoza 1939 ↓, s. 86.
  12. ↑ BronisławB. Gładysz BronisławB., Dogmatyczne teksty w poetyckich utworach Seduliusa. Studjum z historji dogmatów V wieku, Poznań: Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, 1930, OCLC 166050836 [dostęp 2022-03-31] .
  13. ↑ BronislausB. Gładysz BronislausB., De extremis quibus Seduliana carmina ornantur verborum syllabis inter se consonantibus, Leopoli–Parisii: Societas Philologa Polona, Editores les Belles Lettres, 1931, OCLC 749728204, OL: 25910285M [dostęp 2022-03-30]  (łac.).
  14. ↑ BronisławB. Gładysz BronisławB., Hymny brewjarza rzymskiego oraz patronału polskiego. Przekład i objaśnienia, Poznań: Księgarnia św. Wojciecha, 1933, OCLC 836552413 [dostęp 2022-03-31]  (pol. • łac.).
  15. ↑ BronisławB. Gładysz BronisławB., Łacińskie sekwencje mszalne z polskich źródeł średniowiecznych, Włocławek 1937, OCLC 830289673 [dostęp 2022-03-31] .
  16. ↑ Zarządzenie o nadaniu Krzyża Niepodległości z Mieczami, Krzyża Niepodległości i Medalu Niepodległości (M.P. 1937 nr 259 poz. 409) [PDF], Internetowy System Aktów Prawnych, 7 listopada 1937, s. 3, kolumna 2 [dostęp 2022-03-31] .

Bibliografia

  • Antoni Gąsiorowski, Jerzy Topolski (red.): Wielkopolski Słownik Biograficzny. Warszawa-Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1981, s. 207. ISBN 83-01-02722-3.
  • Gładysz Bronisław, [w:] StanisławS. Łoza StanisławS. (red.), Czy wiesz kto to jest?, t. 5: Uzupełnienia i sprostowania, Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1939, s. 85-86, OCLC 830292090 [dostęp 2022-03-31] .
  • I.I. Basińska I.I., Gładysz Bronisław (1892-1943), [w:] AntoniA. Czubiński, BogusławB. Polak (red.), Słownik biograficzny powstańców wielkopolskich 1918-1919, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2002, ISBN 83-7177-014-6, LCCN 2002446042, OCLC 891436923 .
  • Gładysz Bronisław Hieronim, [w:] AlicjaA. Pihan-Kijasowa AlicjaA. (red.), Poczet członków Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk 1857-2007. Materiały do słownika biograficznego Wielkopolan [PDF], MałgorzataM. Kałasz, JoannaJ. Pietrowicz, DobrosławaD. Gucia, Poznań: Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, 2008, s. 159, ISBN 978-83-7063-541-1, LCCN 2009394916, OCLC 780842196 [dostęp 2022-03-31] .
  • Gładysz Bronisław Hieronim, [w:] JarosławJ. Łożyński JarosławJ., AntoniA. Taczanowski AntoniA. (red.), Straty osobowe ludności polskiej powiatu międzychodzkiego poniesione podczas działań wojennych oraz okupacji niemieckiej 1939-1945 i okresu stalinizmu do 1956 r. Część I [PDF], „Sierakowskie Zeszyty Historyczne”, 12, Sieraków: Drukarnia-Międzychód, wrzesień 2014, s. 89-90, ISBN 978-83-62823-38-3, ISSN 1899-5683, OCLC 833236992 [dostęp 2022-03-31] .
  • MichałM. Polak MichałM., GŁADYSZ Bronisław, [w:] Powstanie Wielkopolskie 1918-1919 - wybór biogramów [online], Instytut Pamięci Narodowej [dostęp 2022-03-30] .
  • JacekJ. Piętka JacekJ., Bronisław Hieronim Gładysz, [w:] Wielkopolscy księża od XVIII do XX wieku [online], Wielkopolskie Towarzystwo Genealogiczne „Gniazdo” [dostęp 2022-03-30] .
  • Bronisław Hieronim Gładysz, [w:] „Biała Księga”: Martyrologium duchowieństwa - Polska: XX w. (lata 1914-1989) [online], Parafia Rzymskokatolicka pw. św. Zygmunta w Słomczynie [dostęp 2022-03-30] .
  • RomanR. Chalasz RomanR., Gładysz Bronisław Hieronim ks. (1892-1943): Zapomniany bohater w sutannie [online], Sieraków Historia Nieznana, 5 maja 2020 [dostęp 2022-03-30] .
  • ISNI: 0000000116354223
  • VIAF: 47157479
  • GND: 102615470
  • SUDOC: 128757337
  • NKC: js2011631346
  • PLWABN: 9810649467905606
  • NUKAT: n01011010
  • RISM: people/41011719
  • WorldCat: viaf-47157479