Anhydryt
| Ten artykuł od 2011-01 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają. Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary) Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu. |
kryształy anhydrytu | |||
Właściwości chemiczne i fizyczne | |||
Skład chemiczny | CaSO4 (bezwodny siarczan wapnia) | ||
---|---|---|---|
Twardość w skali Mohsa | 3–3,5[1] | ||
Przełam | muszlowy | ||
Łupliwość | doskonała, wyraźna, trójkierunkowa | ||
Układ krystalograficzny | |||
Gęstość minerału | 2,9–3[1] g/cm³ | ||
Właściwości optyczne | |||
Barwa | najczęściej bezbarwny, rzadziej biały, szary z odcieniem niebieskim lub czerwonym (różowym) | ||
Rysa | biała | ||
Połysk | szklisty, perłowy | ||
| |||
|
Anhydryt (gr. an = bez i hydro = woda (anhydros = bezwodny), nazywany czasem "gipsem bez wody"[1]) – substancja krystaliczna o barwie niebieskoszarej, rzadziej białej lub kremowej. Łatwo wchłania wodę, co powoduje zwiększenie jej objętości o nawet 60% Może przy tym pękać i rozwarstwiać się. Anhydryt jest stosowany w budownictwie, jubilerstwie oraz przemyśle cementowym. Nazwa ta obejmuje dwa pokrewne pojęcia:
- minerał z grupy siarczanów – siarczan wapnia[1]
- monomineralna skała osadowa (siarczanowa), zbudowana niemal wyłącznie z minerału o tej samej nazwie, a podrzędnie z gipsu, kalcytu, i halitu.
Minerał
Właściwości
- pod wpływem uderzenia rozpada się na podobne do kostek kawałki.
- rozpuszcza się w kwasie solnym i w wodzie.
- wietrzejąc, wchłania wodę i zmienia się w gips; przy czym zwiększa swoją objętość nawet o 60%. W trakcie wbudowywania wody pęcznieje i pęka (rozwarstwia się), tworząc niekiedy tzw. trzewiowiec (bo przypominający trzewia).
Tworzy kryształy o pokroju grubotabliczkowym, krótkosłupowym, bądź o postaci zbliżonej do sześcianu – na ścianach występują charakterystyczne zbrużdżenia. Często tworzy kryształy zbliźniaczone. Jest kruchy, przezroczysty; jest minerałem pospolitym, występuje w wielu rejonach Ziemi.
Anhydryt o niebieskim zabarwieniu nazywany jest angelitem.
Występowanie
Występuje przede wszystkim w postaci monomineralnych skał – anhydrytów, spotykany jest również w iłach, mułowcach i marglach, jest jednak dużo rzadszy od swojego uwodnionego odpowiednika – gipsu.
Skała
Monomineralna skała osadowa (siarczanowa), zbudowana niemal wyłącznie z minerału o tej samej nazwie, a podrzędnie z gipsu, kalcytu, i halitu.
Przeważnie ma barwę niebieskoszarą, rzadziej białą, kremową. Odznacza się teksturą masywną i zwykle bezkierunkową. Powstanie jej i zastosowanie jest analogiczne jak minerału o tej nazwie.
Występowanie
Jest ewaporatem – produktem odparowania wody morskiej, lub dehydratacji (odwodnienia) gipsów.
Anhydryt (skała) występuje powszechnie w złożach gipsowo-solnych pochodzenia morskiego lub jeziornego, często w postaci oddzielnych złóż, niekiedy o znacznej miąższości.
Miejsca występowania
Występuje powszechnie na całym świecie, został znaleziony na wszystkich kontynentach w kilkuset lokalizacjach[2].
W Polsce występuje w okolicach Lwówka Śląskiego (Niwnice – Kopalnia Gipsu i Anhydrytu Nowy Ląd), Inowrocławia, Kłodawy, Lubania i in.
Zastosowanie
Stosuje się go w przemyśle cementowym i do wyrobu kwasu siarkowego. Jako wypełniacz w procesie produkcji papieru, szeroko wykorzystywany w budownictwie (po przeróbce, zamiennie z gipsem) – tynki, okładziny, posadzki; wykorzystywany do płuczek wiertniczych. Ma znaczenie kolekcjonerskie. Znajduje zastosowanie w jubilerstwie oraz jako kamień ozdobny. Najcenniejsze okazy o barwie purpurowej pochodzą z Kanady i Szwajcarii. Kryształy szlifowane w formie kaboszonów, nie przekraczają masy 10 kr. Niezwykle fioletowe kryształy, osiągające długość do 30 cm, znaleziono podczas budowy tunelu Simplon w Alpach Walijskich (Szwajcaria/Włochy).
Zobacz też
Przypisy
- ↑ a b c d Medenbach i Sussieck-Fornefeld 1996 ↓, s. 154.
- ↑ a b Anhydrite, [w:] Mindat.org, Hudson Institute of Mineralogy [dostęp 2021-11-16] (ang.).
- ↑ Anhydrite, [w:] WebMineral.com [dostęp 2021-11-16] (ang.).
- ↑ Anhydrite, [w:] Handbook of Mineralogy [online], RRUFF/Mineral Data Publishing [dostęp 2021-11-16] .
Bibliografia
- Olaf Medenbach, Cornelia Sussieck-Fornefeld: Minerały. Warszawa: Świat Książki, 1996, seria: Leksykon Przyrodniczy. ISBN 83-7129-194-9.
Linki zewnętrzne
- The mineral anhydrite. galleries.com - Minerals. [dostęp 2012-05-24]. (ang.).
- Britannica: science/anhydrite
- Universalis: anhydrite
- БРЭ: 1821082
- ЕСУ: 44083
- SNL: anhydritt
- Catalana: 0151303
- identyfikator minerału w Mindat: 234, 36893, 36889